فرانسین شاپیرو (1948 – 2019) روانشناس بالینی برجسته و بنیانگذار روش درمانی حساسیتزدایی و بازپردازش از طریق حرکات چشم (EMDR) است. او به عنوان یکی از تأثیرگذارترین شخصیتها در حوزه رواندرمانی معاصر شناخته میشود و سهم قابلتوجهی در تحول رویکردهای درمانی اختلالات مرتبط با تروما داشته است. میراث علمی و حرفهای او همچنان الهامبخش پژوهشگران و درمانگران سراسر جهان است.
شاپیرو در سال 1948 در بروکلین نیویورک متولد شد. او در ابتدا به مطالعه ادبیات روی آورد اما پس از تجربیات شخصی خود در زمینه تروما، مسیر حرفهای خود را تغییر داد و به روانشناسی بالینی گرایش پیدا کرد. وی دکترای خود را از دانشکده مطالعات حرفهای روانشناسی در سندیگو کالیفرنیا دریافت نمود.
فعالیت حرفهای و دستاوردها
فرانسین شاپیرو در کنار فعالیت بالینی به عنوان روانشناس دارای مجوز در ایالت کالیفرنیا، در مؤسسه پژوهشهای روانی پالو آلتو نیز به عنوان پژوهشگر ارشد فعالیت داشت. در سال 1987 شاپیرو طی یک پژوهش ابتکاری دریافت که حرکات سریع چشمها میتواند شدت هیجانات منفی مرتبط با خاطرات تروماتیک را کاهش دهد. این یافتهها منجر به ابداع روش EMDR شد که در حال حاضر یکی از شناختهشدهترین و معتبرترین مداخلات درمانی برای اختلال استرس پس از آسیب (PTSD) و اختلالات وابسته به تروما محسوب میشود. EMDR از سوی سازمانهایی همچون سازمان بهداشت جهانی (WHO) و انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) تأیید شده است.
شاپیرو همچنین نظریه پردازش اطلاعات تطبیقی (AIP) را مطرح کرد که در آن توضیح داده میشود چگونه خاطرات پردازشنشده با علائم اختلالات روانشناختی مرتبط هستند و چگونه EMDR میتواند به پردازش مجدد و رفع این خاطرات آسیبزا کمک کند.
تلاشهای بشردوستانه
شاپیرو در سال 1995 برنامه کمکهای بشردوستانه EMDR که بعدها به Trauma Recovery/HAP تغییر نام داد را تأسیس کرد. هدف این برنامه ارائه درمان تخصصی EMDR در مناطق بحرانزده ناشی از جنگ و بلایای طبیعی و آموزش رایگان متخصصان بهداشت روان در سطح جهانی است. این ابتکار نشاندهنده تعهد عمیق او به فراهمآوردن دسترسی به درمان مؤثر برای تمام اقشار جامعه بود.
جوایز و افتخارات
شاپیرو در طول زندگی حرفهای خود افتخارات و جوایز متعددی کسب کرد، از جمله جایزه بینالمللی زیگموند فروید (2002)، جایزه دستاورد علمی برجسته از انجمن روانشناسی کالیفرنیا و جایزه بخش 56 انجمن روانشناسی آمریکا به پاس مشارکتهای علمی ممتاز در زمینه روانشناسی تروما.
میراث علمی و بالینی
فرانسین شاپیرو در تاریخ 16 ژوئن 2019 در سن 71 سالگی درگذشت اما تأثیر عمیق و ماندگار او در حوزه روانشناسی همچنان ادامه دارد. رویکرد EMDR به عنوان یک مداخله مبتنی بر شواهد در درمان PTSD و سایر مشکلات روانشناختی مانند افسردگی، اضطراب، فوبیا و درد مزمن پذیرفته شده است و در سطح جهانی مورد استفاده قرار میگیرد.
آثار منتخب
شاپیرو در طول عمر خود آثار متعددی در حوزه EMDR تألیف و منتشر کرد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- EMDR درمان حرکت چشم برای غلبه بر اضطراب، استرس و تروما (1998)
- حساسیتزدایی و بازپردازش از طریق حرکت چشم: پروتکلها و روشهای اصول اولیه (2001)
- EMDR بهعنوان رویکردی یکپارچه در رواندرمانی (2002)
- عبور از گذشته: کنترل زندگی خود با تکنیکهای خودیاری EMDR (2012)
این آثار همچنان بهعنوان مراجع اصلی در آموزش و پژوهش EMDR مورد استفاده متخصصان قرار دارند.